XIV
Nire txanda zen. Karmelo
soka-buru joana zen goizetik, izotzezko paretan erori zen artio. Gero, bere
gaitasunaren erakustaldi ikaragarria emana zuen Eiderrek, Milentas de Bozes maisuki
gaindituz. Orain, beraz, nire txanda zen. Nik ere kosk egin nahi nion
Shackletonen Bideari.
Zailtasun aldetik ez nuen
arazorik izan, marroi handiena Eiderrek jan baitzuen. Nik ireki nuen tartean,
baina, pilatutako elurra izan zen oztoporik handiena. Lan nekeza izan zen
heldulekuak eta ertzak garbitzea, gainera, lainoak ez zuen bidearen nondik norakoak
asmatzen uzten. Hagitz ikuspen eskasa zegoen.
Gu denon mesederako, hobera
egin zuen eguraldiak. Sobera fidatu nintzen beharbada eta eskularru fin batzuk
paratu nituen arroka zati zenbait gainditzeko. Ez zegoen konparatzerik, eta
aitzinera egin nuen paretaren zimurrak atzamarretan sentituz. Tira, sentitzeari
utzi nion artio. Oharkabean, ez atzamarrak ez eta eskuak ere ez nituen
sentitzen. Deus erran gabe hala ere, burugogorkeriaz edo, bibaka muntatu
behar genuen Lever du Soleileraino jarraitu nuen soka-buru.
Lever du Soleilen eguzkirik ez, ordea, eta eskuak erabat
lokarturik, gorputz guztira hedatu zitzaidan hotza. Dardara batean egon nintzen
eta hotza hezurretaraino filtratuz zihoakidala sentitu nuen.
Bat-batean, Soto del
Real espetxean nengoen, biluzik, dardarka, koltxoi zikin baten gainean
isolamenduko ziega hotz batean itota. Koltxoia hotz zegoen, paretak eta lurra
ere bai. Dena zegoen hotz. Leiho barrotedunetik eta burdinazko ate azpitik
hotza sartzen zen, haize korronte hotz eta deabruturik sortuz. Hotz horren
guztiaren erdian nengoen ni, hotzak hilik, biluzik, bakar-bakarrik, urrun… hotz
urrunean… hotz, hotz… hotzak…
Nire gorputzak ez zeukan
indar nahikorik hotz horri guztiari aurre egiteko eta, emeki-emeki, hotzak bere
bidea egin zuen, azken hezurreraino filtratuz. Nire baitan bildu eta koltxoi
hotz hartan kuzkurtu baino ezin izan nuen egin. Ukabilak indarka estutu eta, ez
dakit garbi noiz, baina egunsentiarekin izango zen. Baztango bazterrak isilka
nire logelan hasi ziren sartzen eta sartzen… Lekurik ezak, nunbait, esnatu
ninduen. Segituan jautsi nintzen non nengoen. Leihoa ireki nuen eta emeki-emeki
Baztango lurrean Baztan baitan Baztan izan nintzen, Baztango lurrean Baztan
baitan Baztan izan nintzen…
Eiderrek bueltatu ninduen
Soto del Real espetxeko ziegatik Lever du Soleileraino, nire
eskuak, besoak eta bizkarra igurtziz. Aitatxi Iñaxio etorri zitzaidan gogora, Noe,
kontrabandista eta mugalaria zena. Hori bai jende gogorra! Hori bai jende
azkarra!
Erran bezala, Iñaxio zuen
izena, baina herrian Noe deitzen zioten denek. Baratze txiki bat zeukan
errekaren bazterrean, eta egun batean, bat-batean, alimaleko txalupa hasi zen
eraikitzen baratzearen erdi-erdian, tomate nahiz letxugendako tokirik utzi gabe
kasik. Mundua izorratzen ari ginela zioen, eta luze gabe itsasoen maila
kristoren pila igoko zela. Bere asmoa zilegi zen, hots, Erratzuko
baratzetik bertatik txalupa itsasoratzea, erratzuar ero eta pito guztiak
salbatuz. Hori bai jende xelebrea! Hori bai jendea!
Gerra zibila eta Bigarren
Mundu gerraren ondoren aritu zen aitatxi Iñaxio kontrabandista eta
mugalari. Edo dantzari, berak zioen moduan. Muga arrotz baten gainean
beti dantzan gabiltza gustatzen zitzaion azaltzea. Berdin haizea, euria,
hotza edota elurra. Beti hara-hona dantzan. Kamioi baten ehun eta hogeita bortz
kiloko zirrika soinean harturik (hala kontatzen zuen berak) imajinatu nuen,
Auza mendiko magaletan barna, Bidarraitik edota Baigorritik Ultzamarako bidean.
Biba zu, aitatxi! pentsatu nuen, biba zuek guztiak!
Auzak anitz gauza du
gordetzen dio esaera zaharrak, eta ez
da harritzekoa. Auzako kaskoan edo bere barnean egon daitezkeen urre eta
altxorrez gain, batek daki kontrabandisten zenbat zama gelditu ez ote ziren
Auzako zokoetan barna ahazturik karabineroak agertu eta kontrabandistak
lasterka eta korrika atera ondotik.
Jende honek, bederen, badauka
zer konta. Gu aldiz, desmemoriaren belaunaldia gara. Aitatxi-amatxiek
lehen pertsonan bizi zituzten gerrak, gurasoek gerraren ondorioa izan zen
Francoren diktadura, baina gu? Gu sasi-demokrazia baten desmemorian hazi
ginen, eta gerra galdu izanaren ondorioaren ondorioa baino ez gara. Orain
desmemoria horren kontra ari dira borrokan, baina guretzat berandu da jada eta
eskolan ikasi genuen historia bertze istorio bat da. Usu, penaturik pentsatzen
dut hau, eta belaunaldi galdu baten kide sentitzen naiz.
***
Nire burua Arnedilloko ur
termaletan irudikatze hutsak aldartea epeldu zidan. Jonek gosea iratzarrarazi
zidan gero eta, Fidelen aberria amets, lotara joan nintzen.
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina