XVIII
Karmelok erraten zuenaren
arabera, gutitan errepikatua zen neguan Pic de Mallacaneko Shackletonen
Bidea. Elur mordoa pilatzen zen izotzaren gainean, eta horrek dezente
zailtzen zuen eskalada. Dezente eta asko, Jonek erranen lukeen bezala.
Vendetta musika taldeak jotzen zuen Zubi Puntan, jendez lepo
zegoen ostatua, eta garagardo pare bat eskatu eta gero, zera erran nion Joni,
zerbait komentatzeagatik:
-Jende dezente etorri duk, e?
-Bai, decente eta asko -erantzun zidan.
Ederki, anitz izateaz gain,
fidatzekoak ere ba omen ziren Jonen irudiko. Ez nion ja ere erran, adar-jotzeak
Karmeloren lana baitziren.
Emeki-emeki aitzinera egiten
genuen, pazientziaz. Eguraldiaren iragarpenek ez omen zuten horrelakorik
espero, baina alferrik zen internetetik ateratako paper haiekin tematzea. Ez
genuen urruneko sateliteen beharrik ekaitzak, lainoa eta elurra zeudela
ikusteko. Zenbat iraunen zuen ekaitza horrek baina? Amaiezina zirudien.
Bozatetik Zubi Puntara tragoa egitera tarteka etortzen zen arotzaz oroitu
nintzen. Erraten zuenez, bertze garai batean laurogei zirimiri-egun jarraian ezagutuak
zituen berak Baztanen, laurogei egun! Ia hiru hilabete eguzkia eta zerua
ikusi gabe, euripean. Hori garai hezea, hori garai etsigarria! pentsatzen
nuen nik.
Beharbada gezurra zen, edo
gehiegikeria bat, edo hainbertzetan aditu eta gero, zuk zeuk bizi izan dituzula
sinesten dituzun istorio horietako bat, bertzerik gabe. Urte batez Arizkungo
Sanjuanetan elurra egin zuenarena bezala, auskalo egia zen edo kondaira
dagoeneko, baina bolo-bolo zebiltzan istorio horietako bat zen.
Nolanahi ere, egia izan,
kondaira izan edo denetik apur bat izan, argi dagoena da eguraldia aldatuz
doala Baztanen; idortuz, erran genezake. Baztango mikroklima desagertuz
doa eta, berarekin batera, Baztan tropikalaren iruzurra.
Aldaketa klimatikoa gurean ere! Fite Irulegiko ardoa ekoizten ahal izanen da
Baztanen erraten zuen batek ostatuko hitz aspertuetan.
Gerra karlistari buruzko
pelikula grabatzera etorri zirelarik, zenbait astez luzatu behar izan zuten
filmazioa euria zela medio. Gaur egun, ez zuketen horrelako arazorik izanen,
gero eta euri gutxiago egiten baitu. Bertzenaz, galde diezaietela Lekarozko herritarrei;
Baztango bihotzean egon arren, behin baino gehiagotan gelditu dira edateko urik
gabe udako idortea dela eta.
Kasualitatea ala ez, gero eta
euri gutxiago egiten du eta gero eta pelikula gehiago filmatzen dira
Baztanen. Beldurrezkoak gehienak, suspensezkoak. Suspense rural deitzen
diote batzuek, hemen dena rural omen baita. Zuk pelikula bat egiten duzu
Bilbon, Bartzelonan edo Parisen, eta ez zaio inori suspense urbanoa deitzea
bururatzen. Pelikula bera Baztanen grabatzen duzu eta berehala agertzen da
rural etiketa, nahiz eta istorioa etxe baten barnean grabaturik egon.
Zementuaren garai hauetan anitz saltzen omen du rural etiketak, eta dena
da rurala: suspense rural, desarrollo rural, turismo rural… Fite erranen
digute baztandarrok egiten dugun kaka ez dela kaka hutsa, baizik eta kaka
rurala.
Hauek komeriak! Komeria
ruralak, doike!
Edozein modutan, pelikula bat
Baztanen (Erratzun zehazkiago) grabatu behar bazen, Obaba zen hori.
Montxo Armendariz Izabaraino joan zen Atxagaren Obaba irudikatzeko, baina
Erratzura etorri behar zuen. Liburua irakurrita Erratzun oinarriturik dagoela
ematen du. Herri euskalduna Nafarroako mendialdean, etxaldeak, familia batzuen
handitasuna edo handikeria (ez da gauza bera), eliza goiko auzo txikian,
erretoretxea, erreka, putzuak eta
errekaren sorburua inguruetan, mendiak, basoak, muga… baita herriko sarreran
zerrategia ere. Albania auzo baztertua, zeinak eskola propioa duen baina
errepiderik ez, Aritzakun bera izan liteke eta muskerren etxola Erratzuko
elizaren gibelean egon liteke lasai aski, Zubi Puntako terrazaren inguruetan.
Kostatik Erratzura joateko ere autopista utzi behar da, mendi arteko errepide
bihurgunetsutik segitzeko, gero. Okertzen ez banaiz, Obabakoak liburuan
tren geltokia agertzen da, Donostia aldera joateko, baina geltokia ez dago
herrian bertan, baizik eta tarte batera (hamabortz bat minutu autoz), eta
liburuko pertsonaia batzuek bizikletaz egiten dute tarte hori. Ados, Erratzun
ez dago trenik, baina lehenago Tren Txikito delako hark Elizondo eta
Irun lotzen zituen; hortaz, autorik apenas ez zegoen garai hartan pentsatzekoa
da erratzuarrak bizikletaz joanen zirela trena hartzera, eleberriko pertsonaien
gisan. Gaur egun, Erratzutik Elizondora hamar bat minutuko bidaia dago autoz,
baina ez konparatu garai hartako errepideak nahiz autoak gaurkoekin! Zinea ere
Obabatik hamar bat kilometrora ageri da liburuan, eta memoriak huts egiten ez
badit, lehenago bazen zinea Elizondon, ez? Ez erran ez duela ematen. Putetxea
bazen Obaban? Auskalo, Izpegiko borda horietako batean agian… Hotela faltako
zen. Eta hobe horrela, egia errateko. Baztan luxuzko hotelez zein golf zelaiez
betetzeko aski dira agintari ustelak, literaturaren beharrik gabe. Hondar
urteetan ez dakit zenbat egitasmo egon diren luxuzko hotelak eta golf zelaiak
egiteko: Amaiur, Arraioz, Erratzu, Lekaroz… Pilota edota aizkora-apustuak ez
dakit, baina zer edo zer gustuko baldin baditugu baztandarrok, golfean
aritzea da, eta agintariek ederki omen dakite. Ez dut ulertzen nola demontre
biziraun duen orain artio gure kulturak golf zelairik gabe. Beharrik agintari
buru-argi horiek!
***
Erabaki genuelarik Pauvre
Alizian geldituko ginela gaua pasatzen, erdi hormaturik nituen eskuetako
atzamarrak, eta kanpin-dendako giro epela (zerbait erratearren) eskertu egin nuen.
Pic de Mallacaneko kasko nagusia bistan geneukan jada eta horrek erabakia
hartzeko lasaitasuna eman zigun.
Egun motza izan zenez, gau
luzea izanen zen eta, indarberriturik, gailurrari ekinen genion hurrengo
egunean.
Jonek saltxitxoi pintxo
batzuk prestatu zituen zizka-mizka moduan espagetiak egiten ziren bizkitartean.
Gero, Eiderren proposamena etorri zen.
Oinak erdi hormaturik zituen,
eta aitzineko gauean alimaleko hotza pasatu omen zuen. Bazirudien edozein gauza
egiteko prest zegoela muturreko hotzari aurre egiteko. Ederki, nik ez nuen
inolako arazorik, bera izanen zen bortz egun dutxatu gabe, izerditurik eta
arropa berarekin zeraman mutilaren lo-zaku berean sartuko zena.
-Gaitz erdi! -erantzun zidan
hori planteatu nionean- Hik berotu lo-zakua eta gero gerokoa.
Buelta batzuk eman ondoren,
bion lo-zakuak nola edo hala lotzea erdietsi genuen eta, nire oinen artean
bereak sarturik, lo hartu genuen.
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina